بیماری آسپرژیلوزیس در پرندگان خانگی معمولاً به دلیل عواملی نظیر سرکوب سیستم ایمنی (ممکن است ناشی از بیماری‌های همزمان باشد)، تجربه استرس، تغذیه نامناسب، کمبود ویتامین آ (که معمولاً در رژیم غذایی دانه‌خوارها کمتر دیده می‌شود)، حبس در شرایط نامناسب و استفاده طولانی‌مدت از آنتی‌بیوتیک رخ می‌دهد. همچنین مدیریت نادرست مکان، بهداشت ناکافی و پرورش نادرست ممکن است پرندگان خانگی و طیور را به بیماری مبتلا کند.
عواملی نظیر: بستر مرطوب و ماندن طولانی‌مدت غذا در قفس، ذخیره شدن طولانی‌مدت غذا، رطوبت محیط، تهویه ضعیف و عدم پاک‌سازی مناسب قفس همگی می‌توانند باعث افزایش اسپورها یا هاگ‌های قارچی در فضای تنفسی پرندگان شوند. برخی از انواع بسترها، مانند: چوب ذرت و پوسته گردو، ممکن است به رشد آسپرژیلوزیس کمک کنند. حتی در افراد سالم، استنشاق یا بلع مقادیر زیادی از هاگ‌های قارچی، می‌تواند منجر به بیماری‌های شدید شود. بعضی از مسیرهای نادرتر برای انتقال بیماری شامل: عفونت‌های پوستی یا آلودگی پوسته تخم‌مرغ‌ها هنگام انکوباسیون (دوره و مدت‌زمان ورود عامل بیماری‌زا مانند: باکتری، ویروس و ... به بدن تا ظهور نشانه بیماری) می‌شوند.
اگرچه همه پرندگان خانگی ممکن است به این بیماری مبتلا شوند اما گونه‌های آفریقایی خاکستری، آمازون و طوطی‌های پیونوس به‌طور خاص در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. آسپرژیلوزیس به‌عنوان یکی از رایج‌ترین علل بیماری‌های تنفسی در پرندگان خانگی شناخته می‌شود. این بیماری از طریق عفونت توسط قارچ جنس آسپرژیلوزیس به‌ویژه از گونه‌ای به نام آسپرژیلوزیس فومیگاتوس ایجاد می‌شود. این ارگانیسم به‌طور رایج در محیط طبیعی پرندگان می‌باشد و ممکن است در لوله‌های تنفسی بسیاری از پرندگان سالم وحشی و خانگی حضورداشته باشد. زمانی که هاگ‌های قارچی استنشاق می‌شوند، آسپرژیلوزیس بیشتر در دستگاه‌های تنفسی پرندگان فعال می‌شود که در شرایط عادی مشکلی برای پرندگان سالم ایجاد نمی‌کند اما تعداد زیادی از هاگ‌ها می‌توانند باعث تشدید بیماری در پرندگان گردند.
علائم آسپرژیلوزیس:
آسپرژیلوزیس اغلب در داخل شش‌ها و کیسه‌های هوایی پرندگان رشد می‌کند. علائم ابتدایی این بیماری معمولاً ناشناخته هستند و شامل عواملی مانند: کاهش سطح انرژی، کاهش اشتها، احساس خستگی، کاهش وزن تدریجی یا ناتوانی در تحمل ورزش (تنفس دشوار) می‌شوند. نوع مزمن این بیماری، معمولاً نتیجه استرس‌های طولانی‌مدت یا بیماری‌های دیگر است و مدتی تشخیص داده نمی‌شود. علائم تشویش آور تنفسی مانند: افزایش تعداد و تلاش تنفسی، تنفس با دهان باز و صداهای تنفسی، نمایانگر تشدید بیماری هستند و به‌طورمعمول تا آخرین مراحل بیماری پدیدار نمی‌شوند. استرس تنفسی ممکن است وضعیت اضطراری در پرندگان باشد و می‌تواند منجر به تخریب سریع یا مرگ ناگهانی شود. اگر این نشانه‌ها مشاهده می‌شوند، به‌سرعت باید با دامپزشک مشورت کنید.
آسپرژیلوزیس حاد کمتر رایج است و عمدتاً در پرندگان جوانی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند و در معرض تعداد زیادی هاگ آسپرژیلوس قرار دارند، دیده می‌شود. این نوع بیماری ممکن است شامل بسیاری از علائم مذکور باشد اما رشد آن بسیار سریع‌تر است و ممکن است طی چند روز به مرگ منجر شود. عفونت آسپرژیلوزیس ممکن است در نای نیز حضورداشته باشد و منجر به تغییر صدا و سرفه شود. همچنین ممکن است در حفره بینی ایجاد تورم صورت یا ترشحات بینی شود. علائم معده-روده‌ای مانند: اسهال، استفراغ غذا و علائم عصبی ازجمله لرزش، عدم تعادل و ضعف عمومی نیز گزارش‌شده‌اند. در شرایطی که برخی از پرندگان به پژمردگی یا سستی بال که ناشی از آسیب به کیسه‌های هوایی نزدیک به شانه‌ها می‌باشد، دچار شوند باید به دامپزشک مراجعه شود.
روش تشخیص بیماری آسپرژیلوزیس:
تشخیص آسپرژیلوزیس معمولاً فرآیندی دشوار است و معمولاً نیاز به استفاده از چندین آزمایش مختلف دارد. علائم بالینی و یافته‌های معاینه فیزیکی، به همراه تغییراتی در فرآیند خون‌گیری، ممکن است نشان‌دهنده وجود مشکل باشند اما به‌تنهایی برای تشخیص نهایی کافی نیستند. تاریخچه رویدادهای استرسی ممکن است به تشخیص رشد آسپرژیلوزیس توسط دامپزشک کمک کند. تصویربرداری پرندگان معمولاً از روش‌های تشخیصی رایج است و ممکن است نشانه‌های تغییر در شش‌ها، کیسه‌های هوایی یا قسمت‌های دیگر از بدن را نشان دهد. آندوسکوپی نیز می‌تواند برای مشاهده مستقیم مجاری هوایی استفاده شود.
تمامی این روش‌ها، می‌توانند در تشخیص بیماری آسپرژیلوزیس کمک کنند اما بیماری بدون شناسایی قطعی، ارگانیسم قارچی تشخیص داده نمی‌شود. در حال حاضر، بهترین روش برای تشخیص آسپرژیلوزیس استفاده ترکیبی از تمامی تست‌های ذکرشده به همراه کشت قارچی دستگاه تنفسی است. پرندگانی که نمونه کشت آن‌ها برای آسپرژیلوزیس مثبت می‌باشد، احتمالاً رشد شدیدتری از قارچ دارند. بااین‌حال، کشت‌ها اغلب حساس نیستند و برخی از عفونت‌ها ممکن است شناسایی نشوند. همچنین، دامپزشک شما ممکن است مستقیماً ترشحات مجاری هوایی یا نمونه‌های دیگری که از این پرنده به‌دست‌آمده را برای مشاهده ارگانیسم‌های قارچی استفاده کند تا آن‌ها را تشخیص دهد.
به‌تازگی تست‌های دیگری توسعه داده‌شده که سعی در شناسایی آنتی‌بادی‌ها یا ارگانیسم‌های آسپرژیلوزیس در خون‌دارند. این تست‌ها ممکن است در شناسایی آسپرژیلوزیس در بدن مؤثرتر باشند اما ممکن است به حدی حساس باشند که تعداد زیادی از حیوانات که تستشان مثبت می‌شود، واقعاً بیمار نباشند. همچنین تعداد زیادی از پرندگان بیمار وجود دارند که تست آن‌ها از طریق این روش‌ها منفی می‌شود. دامپزشک شما ممکن است پیشنهاد دهد که این تست‌ها را جهت فراهم کردن اطلاعات اضافی انجام دهید اما این اطلاعات به‌تنهایی قادر به تشخیص نهایی نیستند.
بهترین راه برای تشخیص قطعی آسپرژیلوزیس این است که پاتولوژیست، بافت نمونه‌برداری (بیوپسی) از بافت مبتلا را زیر میکروسکوپ مشاهده کند. نمونه‌برداری (بیوپسی) معمولاً تحت بیهوشی انجام می‌شود و نمونه به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا تحلیل شود. نتیجه مثبت از این تست بهترین روش برای تأیید تشخیص آسپرژیلوزیس است اما با محدودیت‌ها همراه است. قرار دادن پرنده ضعیف تحت بیهوشی می‌تواند عمل خطرناکی باشد.
درمان آسپرژیلوزیس:
درمان آسپرژیلوزیس در پرندگان ممکن است با استفاده از داروهای ضدقارچی و مراقبت حمایتی انجام شود. انتخاب درمان و مدت‌زمان آن می‌تواند بسته به‌شدت و وسعت بیماری متغیر باشد. عواملی مانند: طول مدت بیماری و میزان تأخیر در تشخیص، نقش مهمی در پیش‌بینی موفقیت درمان دارند. داروهای ضد قارچی، اولین خط دفاعی درمان آسپرژیلوزیس هستند. یکی از داروهای رایج درمانی به نام "آیتراکونازول" است که به‌عنوان داروی ضد قارچی قابل‌قبول برای پرندگان شناخته می‌شود. این دارو به‌صورت خوراکی داده می‌شود و برای پرندگان نسبتاً ایمن است. داروی دیگری به نام "آمفوتریسین ب" نیز وجود دارد که به‌عنوان داروی اصلی درمان برای پرندگان مبتلابه آسپرژیلوزیس که بستری‌شده‌اند، استفاده می‌شود اما این دارو ممکن است در صورت استفاده طولانی‌مدت باعث ایجاد مسمومیت در کلیه‌ها شود.
همچنین در برخی مواقع، داروی ضد قارچی ممکن است به‌صورت موضعی در ناحیه‌هایی که قارچ رشد کرده است، در فرآیند آندوسکوپی (مشاهده مستقیم بافت) استفاده شود. علاوه بر این داروها، تعداد زیادی داروی ضد قارچی دیگر نیز وجود دارد اما میزان موفقیت و کاربرد آن‌ها ممکن است متفاوت باشد و کمتر استفاده می‌شوند. نبیولیزاسیون (ائروسولیزاسیون) برای برخی داروها ممکن است روش مناسبی برای درمان عفونت قارچی باشد، زیرا به داروها اجازه می‌دهد مستقیماً به مجاری هوایی دسترسی پیدا کنند. درمان ضد قارچی ممکن است نیاز به ادامه داشته باشد و بعضی مواقع برای حداقل 6 هفته تا 6 ماه ادامه یابد تا به‌طور کامل مؤثر شود. در شرایط جدی‌تر، جراحی ممکن است ضروری باشد. آسپرژیلوزیس می‌تواند گرانولوما (توده‌های ترکیبی از قارچ و سلول‌های التهابی) را در مجاری هوایی یا دیگر بخش‌های بدن تشکیل دهد.
اگر گرانولوما در نای پرنده شکل گیرد، ممکن است جریان هوا را مسدود کند. در این صورت، پرنده باید بی‌هوش شده و توده برداشته شود. اگر راه هوایی ایجاد نشود، دامپزشک‌ها معمولاً کانول کیسه هوایی ( لوله‌ای که به کیسه هوایی وصل شده و به پرنده اجازه می‌دهد تا تنفس کند) را قرار می‌دهند تا پرنده بتواند تنفس کند. این روش در شرایط اضطراری شبیه به قرار دادن لوله تراکئوستومی در انسان‌ها و بسیاری از پستانداران است. بیهوشی پرنده‌ای که مشکلات تنفسی دارد، با ریسک‌های خاصی همراه است اما در مواقعی ضروری است زیرا اگر پرنده نتواند به‌طور مؤثر نفس بکشد، این مشکل به‌شدت تهدیدکننده زندگی او می‌شود. در کنار درمان بیماری، مراقبت حمایتی نیز بخش مهمی از درمان است.
پروگنوز(احتمال موفقیت درمان) پرنده :
پرگنوز برای آسپرژیلوزیس می‌تواند بسیار متفاوت باشد و به عوامل متعددی ازجمله: شدت بیماری، زمان شناسایی و وضعیت سیستم ایمنی پرنده بستگی دارد. به‌طورکلی، هر چه بیماری زودتر تشخیص داده شود و درمان آن آغاز گردد، احتمال بهبود و پروگنوز بهتری خواهد بود. پرنده‌هایی که به‌سرعت نزد دامپزشک برده می‌شوند و تشخیص دقیق و درمان سریعی دریافت می‌کنند، می‌توانند بهبود یافته و پروگنوز خوبی داشته باشند. بااین‌حال، اگر بیماری به مراحل پیشرفته‌تر رسیده باشد یا پرنده سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشد، پروگنوز ممکن است بدتر شود و در برخی مواقع حتی منجر به مرگ پرنده شود.
مراقبت ویژه از طریق دامپزشک طیور باتجربه و بستری شدن در بیمارستان می‌تواند به پرنده کمک کند تا بهبود یابد. همچنین مراقبت‌های پس از درمان نیز مهم است تا پرنده بهبود پیداکرده و سلامتی‌اش را به‌دست آورد. اهمیت تشخیص زودهنگام و پیگیری درمان در آسپرژیلوزیس بسیار بالاست و بهتر است هرگونه علامتی از بیماری در پرنده‌ها، بلافاصله به دامپزشک طیور اعلام شود.
بهترین راه محافظت دربرابر آسپرژیلوزیس:
آسپرژیلوزیس برای پرندگان خطرناک و پیچیده است و پیشگیری از آن بسیار مهم است. این بیماری قارچی در لوله تنفسی پرندگان رشد می‌کند و می‌تواند به‌شدت خطرناک باشد. برای جلوگیری از ابتلا به آسپرژیلوزیس، باید محیط پرنده را تمیز نگه‌داریم، از رطوبت اضافی خودداری کنیم، تغذیه مناسبی فراهم نماییم و پرنده‌ها را از استرس محافظت کنیم. همچنین، مراقبت دامپزشکی دوره‌ای برای پرنده‌ها بسیار مهم است تا هرگونه مشکل سلامتی به‌سرعت تشخیص داده شود. به‌این‌ترتیب، می‌توانیم احتمال ابتلا به این بیماری خطرناک را کاهش دهیم و سلامتی پرنده‌هایمان را حفظ کنیم.
آیا آسپرژیلوزیس قابل‌انتقال به انسان ها است؟
آسپرژیلوزیس بیماری واگیرداری نیست و اکثر افراد سالم نیازی به نگرانی در این خصوص ندارند. هاگ‌های قارچ آسپرژیلوزیس ممکن است در محیط‌زیست و طی فعالیت‌های روزمره استنشاق شوند اما به‌طور عمومی برای افراد سالم ایجاد بیماری نمی‌کنند. افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، ممکن است در معرض ابتلای بیشتری به این بیماری قرار بگیرند.
در خصوص پرندگان، بهترین روش برای پیشگیری از ابتلا به آسپرژیلوزیس، تمیز نگه‌داشتن محیط‌زیست پرندگان است تا مقدار تنفس هاگ‌های قارچ محدود شود. این اهمیت دارد که در خصوص پرندگانی که سیستم ایمنی ضعیف دارند یا در معرض خطر بیشتری هستند، اقدامات احتیاطی بیشتری انجام شود تا از ابتلا به این بیماری جلوگیری شود.
